Termin DDA , czyli Dorosłe Dzieci Alkoholików używany jest w psychoterapii dla określenia dorosłych osób pochodzących z rodzin, w których przynajmniej jedno z rodziców nadużywało alkoholu.
DDA – co to jest ?
Praktycznie każdy wie co oznacza skrót DDA. Niektórzy traktują „DDA” jak jednostkę problemową, inni jako przyczynę różnorodnych problemów. Psychoterapeuci są zgodni co do tego, iż jest to grupa osób mających wspólne problemy związane z dorastaniem w rodzinach alkoholowych. Świadomość ta oraz wiedza o tym co to jest DDA pomaga otrzymać profesjonalna pomoc.
Syndrom DDA – objawy
Skutkiem obcowania z uzależnieniem rodzica (lub rodziców) jest powstanie zjawiska określanego mianem syndromu DDA. Rodzina alkoholowa funkcjonuje inaczej niż rodzina zdrowa, w związku z tym dzieci wychowujące się w niej mają zupełnie inne doświadczenia, które mogą stać się przyczyną ich problemów w życiu dorosłym. Są to często przemoc psychiczna i fizyczna, w tym nadużycia seksualne, brak bezpiecznej więzi z rodzicami, doświadczanie wstydu oraz ostracyzmu społecznego wynikającego z nieakceptowanych społecznie zachowań rodziców
Cechy DDA
Często spotykanymi cechami wspólnymi dla osób z syndromem DDA są:
- Poczucie niskiej wartości przejawiające się w gotowości do nadmiernie surowego oceniania siebie
- Nadmierne kontrolowanie swojego zachowania oraz otoczenia
- Doświadczanie poczucia winy w sytuacji gdy robią coś dla siebie
- Trudności w docenianiu siebie i cieszeniu się własnymi sukcesami
- Odczuwanie przymusu bycia dzielną osobą i niepoddawania się trudnościom
- Poszukiwanie u innych potwierdzenia własnej wartości, nadmierna wrażliwość na reakcje i oceny innych osób
- Nadmierny lęk przed porzuceniem przez bliskie osoby
- Tendencja do zbyt szybkiego wchodzenia w relacje lub tez do nadmiernego unikania relacji lub obawa przed ich pogłębianiem
- Niski poziom zaufania do ludzi
- Poczucie odmienności, brak poczucia wspólnoty z innymi
DDA role
„Rodziny alkoholowe” są pewną odmianą rodzin problemowych. Charakterystyczną cechą rodzin alkoholowych jest to, iż jej członkowie żyją w nieustannym stresie związanym z nadużywaniem alkoholu przez jednego z rodziców. U poszczególnych członków rodziny uruchamiają się mechanizmy przystosowawcze, które umożliwiają funkcjonowanie w rodzinie alkoholowej. Zachowania dzieci i współmałżonka równoważą dysfunkcjonalne zachowania alkoholika. Do takich mechanizmów przystosowawczych należy przyjmowanie przez członków rodziny określonych ról psychologicznych. Przyjmowanie ról jest procesem nieświadomym. Poszczególni członkowie rodziny mogą przyjąć jedną lub kilka ról równocześnie, lub role mogą być przyjmowane naprzemiennie. Role opisują zachowanie danego członka rodziny. Wegscheider-Cruse wyodrębniła pięć charakterystycznych ról na podstawie własnych, wieloletnich obserwacji klinicznych podczas pracy terapeutycznej z rodzinami alkoholowymi Są to: Wspólnik, Bohater, Kozioł ofiarny, Zagubione dziecko i Maskotka.
- Wspólnik
Wspólnikiem jest to najczęściej współmałżonek. Do jego głównych zadań należy ukrywanie konsekwencji picia przed pozostałą częścią rodziny oraz otoczeniem zewnętrznym, tłumaczenie przyczyn picia („tatuś musiał się napić, bo miał trudną rozmowę z szefem w pracy”), usprawiedliwianie zachowań pijącego współmałżonka, ratowanie go z opresji, czyli otaczanie uzależnionego parasolem ochronnym.
- Bohater
W tę rolę najczęściej wchodzi najstarsze dziecko, gdyż jego pozycja ze względu na starszeństwo jest silniejsza niż pozostałego rodzeństwa. Dziecko, chociaż nie zna przyczyn napięć pomiędzy rodzicami, bardzo szybko odkrywa, iż jego wzorowe zachowanie poprawia atmosferę w rodzinie. Zatem bohater odnosi sukcesy w szkole, sukcesy sportowe, pomaga rodzinie, często reprezentuje ją na zewnątrz.
- Kozioł ofiarny
Jest przeciwieństwem bohatera. Ze względu na brak uwagi rodziców wycofuje się szybko z życia rodzinnego (często ucieka z domu), a wsparcie znajduje w grupie rówieśniczej. Nie rezygnuje jednak z chęci zwrócenia na siebie uwagi rodziny, jednak w przeciwieństwie do bohatera podejmuje działania ryzykowne, naganne gdyż uznaje każdy rodzaj uwagi za lepszy niż obojętność. Jest zły na samego siebie za to kim jest, a ta złość może zamienić się w niebezpieczną wrogość wobec otoczenia. Maskuje tym poczucie krzywdy oraz poczucie winy. Ma trudności w nawiązywaniu relacji, nigdy nie nauczył się kochać innych.
- Zagubione dziecko
Zagubione dziecko przychodzi na świat jako kolejne, trzecie lub czwarte, w rodzinie która już od jakiegoś czasu zmaga się z problemem alkoholowym, w której główne role zostały już obsadzone. Najlepszą rzeczą jaką zatem może zrobić jest zejście z drogi pozostałym. Zamyka się we własnym świecie ograniczając kontakt z pozostałymi członkami rodziny. Praktycznie z nikim się nie komunikuje, często żyje w swoim świecie fantazji.
- Maskotka
Rola Maskotki przypada najczęściej najmłodszemu dziecku. Odkrywa szybko, iż dobrym sposobem na rozładowanie napięcia w rodzinie i zyskanie uwagi rodziców jest śmiech, zaczyna więc wszystkich zabawiać i rozśmieszać. Z czasem odkrywa, iż takie zachowanie odwraca uwagę od rzeczywistych problemów. Potrafi manipulować innymi. Głównymi uczuciami maskotki są strach i poczucie niepewności, które maskuje sztuczną wesołością. Jest to jej sposób na przetrwanie.
DDA schematy zachowań
U osób z syndromem DDA dzieciństwo dostarczyło tak wielu traumatycznych oraz bolesnych doświadczeń , że ich ślady oraz sposób radzenia sobie z nimi przekształciły się w stałe, sztywne schematy oraz tendencje, które kierują zachowaniem DDA w dorosłym życiu dostarczając im kolejnych problemów oraz cierpień. Wśród nich wyróżnić można ;
Schematy DDA powstałe w wyniku odrzucenia ( tendencja do reagowania lękiem przed odrzuceniem, do przeżywania osamotnienia w relacjach z innymi ludźmi, do deprecjonowania siebie do zaniedbywania własnych potrzeb)
Schematy DDA powstałe w wyniku przemocy ( tendencje do przezywania nadmiernego lęku oraz stałego poczucia zagrożenia, tendencja do przeżywania nadmiernej złości, tendencje do zachowań autodestrukcyjnych, częste doświadczanie poczucia krzywdy lub winy, tendencja do tłumienia emocji, trudność w wyrażaniu uczuć,
Schematy DDA powstałe w wyniku nadużyć seksualnych ( nieakceptowanie własnej seksualności, negowanie potrzeb seksualnych, negatywny lub ambiwalentny stosunek do seksu)
Schematy DDA powstałe w wyniku niestabilności , nieprzewidywalności zachowań rodziców ( nadmierne kontrolowanie siebie oraz innych, sztywne przestrzeganie norm i zasad, odgrywanie sztywnych ról w relacjach, lęk przed zmianami )
Osoba DDA w dorosłym życiu
Często marzeniem DDA w dorosłym życiu jest założenie własnej szczęśliwej rodziny, która byłaby przeciwieństwem ich własnej rodziny pochodzenia i w której nie powtórzą się błędy rodziców. Szybko okazuje się iż pomimo starań jest to bardzo trudne, gdyż osoby DDA ze względu na swoje schematy i tendencje mają problemy we wchodzeniu oraz byciu w bliskich relacjach z innymi, w tym także z rodziną.
W wielu przypadkach to jest właśnie moment, kiedy dorosłe osoby z syndromem DDA zaczynają szukać pomocy i trafiają na psychoterapię indywidualna lub grupową.
Dzieci DDA
DDA często mają kłopoty z odnalezieniem się w roli rodzica. W relacji z własnymi dziećmi powracają ich własne wspomnienia z dzieciństwa. Często zdarza się iż nie potrafią z nimi rozmawiać. Niektórym trudno się powstrzymać przed krzykiem czy uderzeniem. Gdy DDA mają świadomość, że źródłem problemów są ślady ich własnych doświadczeń z dzieciństwa szukają pomocy aby nie krzywdzić własnych dzieci. Chcą przerwać to, co często od pokoleń dzieje się w ich rodzinach i rozpoczynają psychoterapię.
Zaburzenia kliniczne
Sposoby radzenia sobie dzieci i doświadczania życia w rodzinie alkoholowej są różne. Zależą zarówno od osobowości dziecka, jego temperamentu jak i również od tego jak jego otoczenie oraz rodzina reagowały na cierpienie dziecka. Zdarza się często iż w szczególnie dysfunkcyjnym środowisku u DDA mogą wystąpić takie zaburzenia jak:
- Zaburzenia depresyjne
- Zaburzenia lękowe
- Zaburzenia osobowości
- Uzależnienia
- Zaburzenia adaptacyjne
- Zaburzenia jedzenia
Jak rozmawiać z DDA
Osoby będące w związkach z DDA często poszukują odpowiedzi na pytanie jak rozmawiać i postępować z Dorosłymi Dziećmi Alkoholików. Kluczowe wydaje się rozpoznanie obszarów podatnych na zranienie oraz dbanie o atmosferę ufności, wzajemnego szacunku oraz bliskości. Rozmowy z DDA powinny opierać się na szczerości i zaufaniu. Osoby żyjące z DDA powinni unikać oskarżycielskich słów, które mogą powodować wycofanie się partnera i utrwalenie poczucia krzywdy.
Jak wyrosnąć z DDA i sobie pomóc
Część Dorosłych Dzieci Alkoholików mimo swoich traumatycznych i bolesnych doświadczeń żyje w sposób zadowalający. Realizują się zawodowo w miejscach i instytucjach gdzie wysokie wymagania, gotowość do ryzyka lub potrzeba kontroli są atutami. Dzięki swoim kompetencjom lub wspierającemu środowisku zewnętrznemu nauczyły się radzić sobie z własnymi emocjami. Oni raczej nie będą widzieli konieczności korzystania z terapii. Jest jednak i taka grupa DDA, która nie potrafi kształtować swojego dorosłego życia w sposób satysfakcjonujący. Dla tych DDA terapia może okazać się początkiem bardziej udanego i pełniejszego życia.
